"ΟΙ ΣΤΡΑΤΕΣ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ"
Το ρεμπέτικο τραγούδι έχει την δική του ιστορική διαδρομή .Μια διαδρομή παράλληλη με τα ιστορικά δρώμενα,τις πολιτικές εξελίξεις και το κοινωνικό γίγνεσθαι της χώρας μας τον τελευταίο αιώνα.
Ουσιαστικά σε ρεμπέτικο τραγουδι εξελίχθηκαν οι μουσικοί δρόμοι της Μικράς Ασίας.Αρκετά μουσικά ακούσματα των μικρασιατών ειχαν καταφέρει να περάσουν το Αιγαίο και να ακούγονται στην υποδουλομένη Θεσσαλονίκη(πολυπολιτισμική πόλη κατατοικημένη απο εβραίους,έλληνες,τούρκους ,βούλγαρους ,αρμένιους),στον Πειραιά,στον Βόλο,την Πάτρα και σε άλλα αστικά κέντρα της χώρας,κυρίως λιμάνια ,στα τέλη του δέκατου έννατου αιώνα και στις αρχές του εικοστού.
Τα τραγούδια αυτά ηταν γραμμενα στον ρυθμους του απταλικου,του μπαλου,του δερβισικου,του αντικριστου του καρσιρλαμα.Αλλα παλι ηταν επηρεασμενα απο τα μοιρολογια και τους ανατολιτικους μανεδες.Τα κυρια μουσικα οργανα σε αυτα τα τραγουδια ηταν <<σαντουροβιολια>>(σαντουρι,κανονακι,βιολι,ουτι,μαντολίνο,σπανια κιθαρα και χαλκινα).
Ηταν κυριως παραδοσιακα,η γραμμενα απο ερασιτεχνες μουσικους που δεν γνωριζαν το πενταγραμμο και μεταδιδονταν απο στομα σε στομα και απο παρεα σε παρεα,κατι σαν συχρονες ομηρικες ραψωδιες.Βεβαια στα παραλια της Ιωνιας υπηρχαν και μουσικοι με αριστες γνωσεις,.μουσικες σχολες ,ωδεια,εστουντιαντινες, μεγαλες παραδοσιακες και βυζαντινες ορχηστρες και χοροδιες πολιτιστικων κεντρων.(Μια από τις γνωστοτέρες ορχήστρες ήταν «Τα Πολιτάκια» του Σιδέρη στην οποία συμμετείχαν οι Τούντας,Παπάζογλου,Περιστέρης) .
Μετα την Μικρασιατικη καταστροφη ,οι ξεριζωμενοι ελληνες και αρμενιοι προσφυγες,σκορπιστηκαν σε ολη την επικρατεια της<<μητερας πατριδας>> αλλα και στο εξωτερικο (Αμερικη Καναδα).Η ανετοιμη σε ολα Ελλαδα ,μονο σαν μητερα δεν μπορεσε να υποδεχτει τα παιδια της που πεσαν θυματα των μεγαλοιδεατων .
<<Η σμυρνη και το κορδελιο,δεν ηταν του κεμαλη.ρουφιανοι την επουλησαν,ντοπιοι και Αγγλογαλλοι>>Αυτα λεει το τετραστιχο του αγνωστου τραγουδοποιου για την καταστροφη της σμυρνης.Οι προσφυγες γκετοποιηθηκαν με το που ηρθαν.Ο κοσμος τους εβλεπε καχυποπτα.Τους θεωρουσε ξενους, παρεισακτους, επικυνδινους. Τουρκοσπορους τους αποκαλουσαν με περισση ευκολεια οι Ελλαδιτες, λογω της ανυπαρκτης παιδειας, σε μια Ελλαδα με ποσοστο αναλφαβητων πανω απο 70 %.
Οι προσφυγες, ανθρωποι δουλευταδες και αξιοι στην πλειοψηφεια τους, εστησαν τους δικους τους μαχαλαδες στις πιο υποβιβασμενες περιοχες των αστικων κεντρων.Μαζι με τα λιγα τους υπαρχοντα εφεραν και τα ηθη τα εθιμα και φυσικα το τραγουδι τους. Τραγουδια γεματα πονο και λυπη για τις χαμενες πατριδες αλλα και περηφανα τραγουδια αισιοδοξα, για το νεο ξεκινημα της ζωης τους.
Στα αστικα κεντρα ,κυριως στα λιμανια ,δημιουργησαν τα στεκια τους.η συνηθεια του αργιλε που ηταν διαδεδομενη στα μερη τους τους εκανε να στησουν τους πρωτους τεκεδες.(τεκες στα τουρκικα ειναι ο χωρος λατρειας του θεου).εκει συναντηθηκαν με αρκετους ελλαδιτες.κυριως λιμενεργατες ,πλανωδιους μουσικους,τυχοδιωκτες και γενικα ατομα που μοιραζονταν την ιδια φτωχια και περιθωριοποιηση μ αυτους.
Τα παραδοσιακα Σμυρνεικα τραγουδια αρχισαν να μεταλλασοντε σιγα,σιγα και να εξελισοντε σε μια μορφη αστικου λαικου τραγουδιου.στο νεο αυτο ειδος προστεθηκαν το μπουζουκι και ο μπαγλαμας.Το πρωτο κομματι με μπουζουκομπαγλαμαδες που φωνογραφηθηκε στην ελλαδα ηταν το <<Ρε μαγκα μου να ερχοσουν στον τεκε μας>> του Μ.ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ).
Την ιστορία αυτής της φωνογραφησης μας αφηγηται ο Ν. Μαθεσης:
"Ένα απόγευμα που είχα φωνοληψία για ένα τραγούδι μου, και θα το τραγουδούσε ο φίλος μου και πατριώτης μου Γιώργος Παπασιδέρης "Μες του Νικήτα", είπα στον κύριο Μάτσα (πατέρα) σε ένα διάλειμμα επί λέξη "Κύριε Μάτσα σας προτείνω κάτι για την εταιρείαν σας που θα βγει σε καλό".
- "Σας ακούω" μου είπε.
- "Ο Πειραιάς είναι μια πόλις με το λιμάνι του μαζί, που κατοικήται από μάγκες, νταήδες, χασικλήδες και κάθε καρυδιάς καρύδι. Σε κάθε καφενείο ή ντεκέ είναι κρεμασμένα 5-6 μπουζούκια και μπαγλαμάδες για τους πελάτες. Και κάθε μάγκας που παίζει ή μαθαίνει, έχει το μπουζούκι στο δωμάτιο του. Λοιπόν κύριε Μάτσα δεν έχουμε βγάλει ένα τραγούδι τους με μπουζούκι και μπαγλαμά. Ρεμπέτικα και χασικλίδικα τους βγάζουμε όπως αυτό που θα κάνουμε φωνοληψία τώρα "Χαρμάνης είμαι απ' το πρωί και πάω για να φουμάρω"... Ωραία είναι δικό τους, αλλά τα όργανα δεν είναι δικά τους, δεν έχουν αυτοί σχέση με βιολιά και κιθάρες. Γι' αυτό σας λεω να κάνουμε μια δοκιμή με μπουζούκι και μπαγλαμά. Δεν πρόκειται να ζημιωθεί η εταιρεία σας, θα βγάλετε λίγους δίσκους στην αρχή κι αν έχει ζήτηση ο δίσκος βγάζετε συνέχεια".
Αφού σκέφτηκε, μου λεει
¨"Ξέρεις κανέναν να παίζει μπουζούκι;"
- "Ξέρω κύριε Μάτσα πολλούς και στην ψαραγορά έχουμε μάγκες μπουζουξήδες ψαράδες, αλλά ακούω από πολλούς που λένε για κάποιον χασάπη στα Σφαγεία του Πειραιώς που παίζει τόσο καλό μπουζούκι με αγάπη, που λένε ότι θα πάει φυματικός για το μπουζούκι. Θα πάω να τον βρω όταν θέλετε για δοκιμή".
- "Πως τον λένε;" μου είπε ο Μάτσας.
- "Μάρκο" του είπα.
- "Για φέρτονε να δούμε τι θα γίνει και με το μπουζούκι σου Μάθεση".
- "Για την εταιρεία σας κύριε Μάτσα".
- "Εντάξει, θα το δοκιμάσουμε είπα!" Αφού τελείωσα την φωνοληψίαν και έφυγα κατά τας 5-6 η ώρα, γιατί ήταν το τελευταίο το τραγούδι μου, έφυγα απ' το παλιό κατάστημα του Λαμπρόπουλου που είναι ακόμη στην οδόν Αιόλου γωνία, απέναντι από τον Δραγώνα. Εκεί γινόντουσαν οι φωνοληψίες, δεν είχε ιδρυθεί ακόμη το εργοστάσιο της "Κολούμπια" στον Περισσό. Και επήγα στο καφενείο στην οδό Αθηνάς "Μικράς Ασίας", εκεί σύχναζαν όλοι οι οργανοπαίκτες και τραγουδιστές και στιχουργοί. Αυτή την εποχή ήταν σμυρναίικο. Εμπήκα μέσα, ήταν άδεια γιατί η ώρα ήταν νωρίς, στις 8-9 μαζευόντουσαν και φεύγανε για τα διάφορα τους κέντρα. Μετά που παίζανε μέχρι τις μια μετά τα μεσάνυχτα που κλείνανε τότε τα κέντρα, ενώ τώρα αρχίζουν στη μια η ώρα μέχρι πρωίας. Όπως έμπαινα μέσα άκουσα να μου λένε "Κύριε Μάθεση αν θέλετε ελάτε να πάρετε καφέ". Γυρίζω το κεφάλι μου πίσω και βλέπω τον Ντούντα (=Τούντα) μόνον του.
- "Τιμή μου κύριε Ντούντα" και κάθησα, αλλά άρχισαν να μαζεύονται ένας-ένας.
- "Θα ήθελα να συνεργαστούμε" μου είπε "εάν δεν είσαι δεσμευμένος".
- ¨Εντάξει" του είπα "αλλά θα κάνω κάτι που δεν το χωράει καμιανού το μυαλό".
Μου λεει "σήκω να πάμε δίπλα στου Μουρούζη, δεν θα 'ναι κανείς".
Επήγαμε. Τα βράδια είχε κομπανία και τραγουδούσε η Ρίτα εκεί. Λέω στον Τούντα "έρχομαι από φωνοληψία, τραγούδησε ο Παπασιδέρης και μουσική του Ογδοντάκη¨. Μου ευχήθηκε καλή επιτυχία. Στο διάλειμμα του λεω: "είπα στον κύριο Μάτσα να δοκιμάσουμε ένα ρεμπέτικο τραγούδι ή δίσκο με μπουζούκι και μπαγλαμά στην τύχη".
- "Και τι είπε ο κύριος Μάτσας; Δέχτηκε;".
- "Δέχτηκε. Λοιπόν κυρ Παναγιώτη, να τι έχω στο μυαλό μου. Θα του κάνουμε ένα συμβόλαιο για δέκα έως 20 τραγούδια. Αυτός μου λεει να τον πάω να βγάλει ένα να το ακούσει κι ας πεθάνει! Λοιπόν δεν θα δεχθεί να παίξει 10 ή 20; Βέβαια αν πιάσει φωτιά και γίνει σουξέ, εάν δεν πιάσει πάνε χαμένοι οι κόποι μας και τα λόγια. Εγώ τα λόγια εσύ τις μουσικές και αυτός την εκτέλεση. Και όταν λήξει το συμβόλαιο έχει το δικαίωμα να πάρει στίχους και μουσικές από όποιον θέλει. Εντάξει;"
- "Ναι!"
Βγάζει αμέσως απ' το πορτοφόλι του ένα επισκεπτήριο του και του γράφει με μολύβι: "Φίλε Μάρκο όπως μου είπε ο φίλος Ν. Μάθεσης είμαστε εντάξει να συνεργαστούμε και οι τρεις". Επήρα το επισκεπτήριο και χωριστήκαμε. Μπήκα στο Μοναστηράκι και βγήκα στον Πειραιά. Μόλις βγήκα μου φωνάζει ένας φίλος μου σοφέρ αλλά το αυτοκίνητο δικό του, ο Τάσος ο Γκούμας, μεγαλωμένοι στου Βρυώνη από μικροί. Μπήκα στο αμάξι και του είπα να με πάει στου Πολυκανδριώτη στη Δραπετσώνα. Στο δρόμο του είπα όλα τα καθέκαστα της ημέρας και του έδειξα και την κάρτα του Ντούντα. Παρέλειψα να σας πω ότι ο Τούντας τότε ήταν ότι ο Τσιτσάνης σήμερα. Πρώτος σε όλα. Βέβαια τα είπα του Τάσου, αφενός ότι ήταν φίλος καλός και αφετέρου θα τα διέδιδε σε άλλους ανθρώπους, ρεμπέτες μες, αλλά όχι του ντεκέ, γλεντζέδες που κυκλοφορούσαν με γκόμενες και με ρόδα. Η αφρόκρεμα των ρεμπέτηδων και νοικοκυραίων την ημέρα ... Μόλις πήγαμε στο καφενεδάκι τον είδαμε και καθότανε απ' έξω μόνος του, δεν ήταν κι άλλος, ούτε απέναντι στο ντεκέ είχε απαρτία η επιχείρησις...Μου είπε "καλώς τον Νικόλα", του είπα "Μάρκο", πριν κάτσω στο τραπέζι του όρθιος "θυμάσαι που σου έλεγα μην σε νοιάζει και θα την φτιάξω τη δουλειά σου όταν ανέβω για φωνοληψία δική μου, για να έχω ευκαιρία ενώ στο γραφείο δεν μπορείς να κουβεντιάσεις. Ε! Έγινε! Ξέρεις γράμματα;"
- "Λίγα" μου λέει.
- "Πόσα λίγα ρε Μάρκο;" του λεει ο Τάσος ο σοφέρ.
- "2-3", και βγάζω την κάρτα του Τούντα και του την δίνω και κλείνω το μάτι του Τάσου για να τον δει τι θα κάνει μόλις την διαβάσει. Έτσι κι έγινε. Άξαφνα, γουρλώνει τα κόκκινα μάτια του και μας κοιτάζει σαστιζμένα και γελάει. Δεν πιστεύω Μάρκο να μην την έχεις φυλάξει για ενθύμιο;"
"Σε λίγες ημέρες, και ακριβώς ένα Σάββατο πρωί που είχαμε πολύ δουλειά στο μαγαζί "Ιχθυοπωλείον" μου ήλθε ο Μάρκος κρατώντας το μπουζούκι και μου είπε
¨-"Μάθεση είμαι έτοιμος, πάμε;"
- "Δεν μπορώ" του είπα "τώρα καιγόμαστε στην δουλειά, δεν βλέπεις; Πήγαινε μόνος σου, είσαι εντάξει, σε περιμένει, και προχθές του το ξανάπα".
- "Τότε πάμε σε κάνα μέρος να σου παίξω τι θα βγάλω και να μου πεις την γνώμη σου, σαν παλιός που είσαι".
Τον επήγα δίπλα στην Αγορά στο ξενοδοχείο "Πανόραμα" όπου εκοιμόντο εκεί εργένηδες ψαράδες. Και μου έπαιξε δύο σκοπούς για ένα δίσκο. Ο πρώτος σκοπός ήτο ένα μικρασιάτικο τραγούδι, το "Αραμπάς περνά σκόνη γίνεται"... Το δεύτερο κομμάτι ήταν, μου είπε, δική του σύνθεση! Μου είπε ότι "σε αυτό έχω και λόγια δικά μου", ενώ το πρώτο δεν είχε λόγια, και του ευχήθηκα καλή επιτυχία και εάν πετύχει θα δουλέψουμε καλά και οι τρεις, αυτός, ο Ντούντας και εγώ, και έφυγε. Αφού τον δρόμο τον είχα ανοίξει εγώ και ήταν έτοιμος, τώρα, ήταν ζήτημα τύχης! Εάν θα έπιανε φωτιά το μπουζούκι ή όχι, δηλαδή εάν θ' άρεσε στο κοινό και θα είχε ζήτηση ο δίσκος "σουξέ".
Πέρασαν πολλές ημέρες και ο Μάρκος δεν ερχότανε να μου πει τι έγινε. Αναγκάστηκα ν' ανέβω στην εταιρεία να μάθω και έτσι έμαθα ότι, αφού έπαιξε τον ένα σκοπό, στο διάλειμμα τον ρώτησε ο κ. Μάτσας: "Και ο άλλος σκοπός που θα χτυπήσεις δεν έχει λόγια;" Και τους έδειξε τα λόγια που έλεγαν "Έπρεπε να ερχόσουνα μάγκα μες τον ντεκέ μας...". "Ωραία" του είπε, "θα το τραγουδήσεις!" Τα έχασε ο Μάρκος. "Εγώ" λεει "μόνο μπουζούκι παίζω, δεν ξέρω να τραγουδήσω" Είχε χοντρή φωνή.
- "Τραγούδα το στην τύχη και ότι βγεί". Και μόλις εκυκλοφόρησε ο δίσκος έκανε "σουξέ".
Οι στιχοι αυτων των νεων τραγουδιων, ειχαν ποικιλο περιεχομενο,μπορει να υμνουσαν τον ερωτα,την γυναικεια ομορφια,να καλουσαν σε γλεντια και μπερμπαντεματα,να σχολιαζαν πρωσοπα και καταστασεις τις εποχης,να σατυριζαν τα κακως κειμενα η και να εναντιωνονταν σε καθε μορφη εξουσιας.Κοινος παρανομαστης σε ολα αυτα τα τραγουδια,με οτι θεμα κι αν ασχολουνταν ηταν ο περηφανος χαρακτηρας τους.Το νεο αυτο μουσικο ρευμα συντροφευε ενα νεο κοινωνικο ρευμα που γεννηθηκε στο περιθωριο.τους μαγκες ,τα κουτσαβακια η ρεμπετες οπως καταληξαμε να τους αποκαλουμε σημερα.Η πρωτη ονομασια που τους αποδοθηκε παντως ηταν μορτες.(Μορτ αποκαλουσαν οι γαλλοι καποιους λουμπεν παρακμιακους τυπους ,που για να βγαλουν τα προς το ζειν εθαβαν σε μεγαλους λακους τα θυματα της πανουκλας.αυτα που αλλοι δεν τολμουσαν να πλησιασουν.Ετσι περασε το μορτες ,σαν αφοβοι,αυτοι που δε σκιαζοντε ουτε το θανατο ακομα).
Για την προελευση της λεξης ρεμπετης εχουν ακουσθει πολλα.
Καποιοι λενε οτι προερχεται απο την τουρκικη λεξη, ρεμπετ, αλλοι απ την σλαβικη ρεμπενοκ που σημαινει ελευθερο παλικαρι και αλλοι απ την λατινικη λεξη ρεμπιατα.Προσωπικα πιστευω οτι η λεξη ρεμπετης πηγαζει απ το ελληνικοτατο ρημα ρεμβω (περιπλανιεμαι) οπως και ολες οι προαναφερθησες λεξεις που αποτελουν δανειο απ την ελληνικη στην σλαβικη ,λατινικη,και τουρκικη γλωσσα.
0ι ρεμπετες ειχαν το δικο τους κωδικα επικοινωνιας,τα δικα τους ηθη ,τους δικους τους αγραφους νομους.Η αρνηση τους να συμβιβαστουν με το μικροαστικο τροπο ζωης των πολλων τους κρατησε αρκετα χρονια στο περιθωριο και τους οδηγησε σε φυλακες και εξοριες.Στον ρεμπετικο χωρο συνανταμε,τους κιμπαρηδες[Ντυμενοι στην πενα ,με γυαλισμενο σκαρπινι και γραβατα].Τα κουτσαβακια[Αναριχτο σακακι ,με το ενα μανικι φορεμενο].Τους νταηδες η σερετες[Μαχαλομαγκες με μαχαιρια στο σαλβαρι που πουλουσαν προστασια].Τους συναχηδες[Κοκαινοποτες ,περιθωριοποιημενοι ακομη και απ τους ιδιους τους ρεμπετες, που συνηθως κατεληγαν στην πρεζα.]
Στις αρχες της δεκαετιας του τριαντα το ρεμπετικο τραγουδι ξεφευγει απο αυτον τον στενο κυκλο.Ανθρωποι σαν τους Παναγιωτη Τουντα,Ιωαννη Δραγατση(ογδοντακης),Δημητρη Σεμση(σαλονικιος),Βαγγελη Παπαζογλου(αγγουρης),Ιωαννη Ειντζιριδη(γιοβαν τσαουσης),Σκαρβελη Κωστα (παστουρμας) Παντελιδη Σταυρο,Σπυρο Περιστερη,Γεωργιο Τσωρο (μπατης) και πολλοι αλλοι το οδηγουν στην αθανασια μεσα απ της φωνογραφησεις τους.Το μεγαλο μπαμ ερχεται με την δημιουργια της «ξακουστης τετραδας του πειραια»,(Μαρκος Βαμβακαρης(φραγγος),Ανεστης Δελιας(αρτεμης),Γιωργος Μπατης,και Στρατος Παγιουμτζης(τεμπελης)).Ταυτοχρονα φωνογραφουν οι Μπαγιαντερας(Δημητρης Γκογκος),Αποστολος Χατζηχρηστος,Αντωνης Διαμαντιδης(νταλγκας) και αλλοι σπουδαιοι συνθετες.
Το ρεμπετικο αποκτα το δικο του κοσμο,τους δικους του θαυμαστες.Αλλοι φανερα και αλλοι κρυφα ακουν και τραγουδουν τις επιτυχιες των μπουζουκτζηδων.Σχεδον παυει να ειναι κτημα του περιθωριου.γινεται τραγουδι λαικο της φτωχολογιας και της εργατιας και την ακολουθει στα γλεντια και τα βασανα της.
Την πορεια του ρεμπετικου προς την καταξιωση του ερχεται να ανακοψει προσωρινα η δικτατορια του μεταξα το 1936.πολλοι μεγαλοι του ρεμπετικου σταματουν να συνθετουν και να φωνογραφουν αρνουμενοι να υποστουν την λογοκρισια.(μπατης,τσαους,παπαζογλου).η κατασταση σωζεται ως ενα βαθμο απ τον νεαρο τρικαλινο συνθετη Βασιλη Τσιτσανη(βλαχος).ο Τσιτσανης βασιζομενος κυριως στην φιλια του με τον αστυνομικο διευθυντη θεσσαλονικης μοσχουντη,που ηταν μεγαλος θαυμαστης του και μετεπειτα κουμπαρος του,αλλα κα στην ευστροφια του περναει αρκετα τραγουδια του χωρις πολλα προβληματα απ την λογοκρισια.
Το ρεμπετικο δεν το κυνηγησε μονο ο μεταξας .
Η συντηριτικη διανοηση στραφηκε ανοιχτα εναντιον του. Χαρακτηριστικὸ εἶναι τὸ χρονογράφημα τοῦ Ζαχαρία Παπαντωνίου, ποὺ δημοσιεύτηκε τὸν Ἰούνιο τοῦ 1917 στὴν ἐφημερίδα Ἐμπρός:
«Ἢ ἐγὼ καταδιώκομαι ἀπὸ τὴν τουρκικὴ μουσικὴ ἢ συμβαίνει κάτι σοβαρότερον. Ὅτι ὁ ἀμανὲς ἔγινε τὸ τραγούδι τοῦ Ἕλληνος. Εἰς αὐτὴν ἐδῶ τὴν ἱερὰν Κεκροπία, εἰς τὴν Ἀττικήν, ἐὰν στήσετε τὸ αὐτί σας πρὸς τὸ παραθυρον, θ᾿ ἀκούσετε Ἀθηναίους νὰ ξελαρυγγίζονται ἄδοντες τὸν ἀπαίσιον αὐτὸν καὶ ἀκατανόμαστον ὀλολυγμόν... Τὸν πύραυλον τοῦτον τοῦ ὀδυρμοῦ τὸν ἐκτοξεύουν εἰς τὰ ὕψη Ἀθηναῖοι, ἄνθρωποι τοῦ λαοῦ, γνήσια θρέμματα τοῦ ἐδάφους τούτου. Δὲν ᾖλθαν ποτὲ σὲ ἐπαφὴν μὲ τὴν Ἀσίαν. Πῶς τὸν ἔμαθαν; Διὰ τῆς παραδόσεως! Καὶ διὰ τοῦ περιβάλλοντος. Τὸν τραγουδοῦν δέ· ὄχι διότι κάμνουν μελέτας ἐπὶ τῆς Ἀνατολικῆς μουσικῆς, ἀλλὰ διότι αὐτὸ εἶναι τὸ τραγούδι μὲ τὸ ὁποῖον μεταφράζουν τὴν χαρὰ ἢ τὴν λύπην των. Αὐτὰ συμβαίνουν ἕναν ὁλόκληρο αἰώνα μετὰ τὸ 1821.
Εἶναι εὔκολον πράγμα, κύριοι, θὰ ἔλεγα πρὸς τοὺς ἑαυτούς μας νὰ κοιμώμεθα ἐπάνω εἰς τὰ ρόδα τῆς λαογραφίας. Ναί, ὁ ἀγροτικὸς λαὸς τῆς Ἑλλάδος ἔχει μίαν μουσικήν, ἠμεῖς συλλέγομεν ἢ καλλιεργοῦμε τὰ μοτίβα της. Ἀλλὰ τί εἶναι αὐτὸ ποῦ τραγουδεῖ ὁ λαὸς τῶν πόλεων;
Τί οὐρλιάζει ἐκεῖνος ἐκεῖ ὁ στιβαρὸς καὶ νεαρὸς ἐργάτης; Τί θέλει; Χαίρεται; Ἀφοῦ χαίρεται, διατὶ ὀδύρεται; Τί εἶναι αὐτὸ ὁ ὁλολύζων Ἕλλην; Ποῖος τοῦ ἔβαλε τοὺς φοβεροὺς τούτους βρασμοὺς εἰς τὸν λάρυγγα, ἀπὸ ποίαν μητέρα ἐθήλασε τέτοιον θρῆνον;... Ὅλοι οἱ μουσικοὶ τενεκέδες, ὅλαι αἱ μουσικαὶ σανίδες, ὅλα τὰ μουσικὰ κιβώτια, φωνογράφοι, ὀργανέττα, σαντούρια, βιολιά, τραγουδισταί, ζητιάνοι, στραβοὶ μὲ φυσαρμόνικα, καφωδεῖα, λαϊκὰ θεατρίδια, μεταξὺ τῶν ὁποίων ὁ φρικαλέος Καραγκιόζης, καλλιεργοῦν, ἀναπτύσσουν, διατηροῦν, διαδίδουν τὸ τουρκικὸν τοῦτο μουσικὸν κράτος εἰς τὴν Ἑλλάδα... Ἡ λαϊκὴ τάξις τῶν πόλεων, κατὰ τὰ ἑπτὰ δέκατα, εὑρίσκεται ὅταν διασκεδάζει εἰς τὴν Μέκκαν...
Λαμβάνω τὴν τιμήν... νὰ ὑποβάλω εἰς τὴν Πολιτείαν τὴν ἰδέαν ἐνὸς νομοσχεδίου..: θὰ φορολογηθεῖ ἀμειλίκτως τὸ σαντούρι, τὸ ὁποῖον εἶναι τὸ πιάνο τῆς Ἀσίας... θὰ φορολογηθοῦν τὰ καταστήματα ὅπου ἐκτελεῖται ἀσιατικὴ μουσική, οἱ ἐκτελεσταὶ ἀνατολικῆς μουσικῆς.... αἱ φωνογραφικοὶ πλάκες. Ἄρθρον ἀκροτελεύτιον: ἀπαγορεύεται πᾶσα εἰσαγωγὴ ἤχου ἐκ Σμύρνης».
Την ιδια εποχη νεοι της ΟΚΝΕ (Νεολαια του ΚΚΕ) ,πιστοι στην γραμμη εναντια στην εξαρτηση απο καθε ειδους ναρκωτικα,φτανουν σε ακροτητες σπαζοντας τεκεδες,αργιλεδες μπουζουκια και μπαγλαμαδες
Την κατασταση ερχεται να επιδεινωσει ο πολεμος, η κατοχη και ο εμφυλιος.Πολλοι ρεμπετες μουσικοι βρισκουν αδοξο θανατο απ την πεινα και τις κακουχιες ς αυτα τα πετρινα χρονια[ Ευάγγελος Παπάζογλου, Παναγιώτης Τούντας, Ανέστης Δελιάς, Γιώργος Κάβουρας, Γιάννης Εϊτζιρίδης (Γιοβάν Τσαούς), Σωτήρης Γαβαλάς, Θεόδωρος Μαυρογένης (το Θοδωράκι της Σμύρνης), Νίκος Χατζηαποστόλου, Ογδοντακης).
Οι ρεμπετες δεν μενουν αδιαφοροι στα πολιτικα δρωμενα .Τοσο κατα την διαρκεια της κατοχης οσο και στην περιοδο του εμφυλιου πολεμου γραφοντε τραγουδια με σαφη πολιτικη τοποθετηση αλλα και αλλα που με υπαινιγμους και υπονοουμενα περναν πολιτικες αποψεις.Ο Μπαγιαντερας γραφει τον υμνο του EΛΑΣ και τραγουδαει για τον Αρη Βελουχιωτη.Ο Γενιτσαρης θρηνει τον θανατο του Αρη και μας περιγραφει την ζωη του εξοριστου στο <<με πιασαν επι μεταξα>>,Ο τσιτσανης γραφει το <<χτιζουν και γκρεμιζουν καστρα>>και το <<της γερακινας γιος>> σαν απαντηση στο τραγουδι <<του αετου ο γιος>> που τραγουδουσαν οι βασιλιφρονες.Γραφει επισης την « συννεφιασμενη κυριακη» και το «βαρκα γιαλο» που αργοτερα διασκευαζει ο
Γ. Κατσαρος σε <<μας πηγαν εξορια>>
Δεν το πίνουμε το γάλα, βάρκα γιαλό,
δεν το πίνουμε το γάλα
ούτε και τη μαρμελάδα,
αχ να σε χαρώ, βάρκα γιαλό
Και μας πήγαν εξορία, βάρκα γιαλό
και μας πήγαν εξορία
μακριά από την Αθήνα,
αχ να σε χαρώ, βάρκα γιαλό.
Και μας δίνανε μπιζέλια, βάρκα γιαλό
και μας δίνανε μπιζέλια
που τα ρίχναν στα κουνέλια,
αχ να σε χαρώ, βάρκα γιαλό.
Και θα βάλω σημαδούρα, βάρκα γιαλό
αχ να σε χαρώ, βάρκα γιαλό
και θα βάλω σημαδούρα
κι έτσι θα το σκάσω ζούλα,
Και μας στείλαν στην Ελ Ντάμπα
βάρκα γυαλό
Και μας στείλαν στην Ελ Ντάμπα
που μας τάϊζαν στο τζάμπα
αχ να σε χαρώ βάρκα γυαλό
αχ να σε χαρώ, βάρκα γιαλό.
- Γεια σου Κατσαρέ.
Η Σωτηρια Μπελου αρνειται να τραγουδησει σε μια παρεα γερμανοτσολιαδων του αετου τον γιο και τρωει το ξυλο της ζωης της Ρεμπετες και αντιφρονουντες στριμωχνοντε σε φυλακες και ξερονησια…
Την δεκαετια του πεννηντα οι εταιριες σκαρφιζοντε το λεγομενο αρχοντορεμπετικο.Ενα τραγουδι που δεν διαθετει τιποτα απ την αυθεντικοτητα του γνησιου ρεμπετικου τραγουδιου,Με στιχους ακινδυνους και αποστειρωμενους απο καθε πολιτικη χροια και ταση αμβισβητησης.Το ρεμπετικο σβηνετε απ την λιστα των δισκογραφικων εταιριων.γεννιεται το λεγομενο λαικο τραγουδι που και αυτο περναει απο χιλια κυμματα.
Στα τελη της δεκαετιας του πεννηντα και ολη την δεκαετια του εξηντα ενα μεγαλο ποσοστο των λαικων τραγουδιων ειναι αντιγραφες ινδικων και ανατολιτικων σκοπων.τα λεγομενα <<ινδοπρεπει>>.
Το ρεμπετικο ξαναρχεται στην επιφανεια την δεκαετια του εβδομηντα,κυριως μετα την μεταπολιτευση.Οι μεγαλοι Ελληνες συνθετες της εποχης(Θεοδωρακης,Χατζιδακης,Λοιζος,Ξαρχακος) αναγνωριζουν την αξια και την διαχρονικοτητα του.Ο Μικης Θεοδωρακης δηλωνει ενας απλος μαθητης του Τσιτσανη θελωντας να δειξει τον σεβασμο του στο ταλεντο και την αξια του τρικαλινου συνθετη. Η Μπελλου συνεργαζεται με τον Ανδριοπουλο τον Σαββοπουλο και τον Μουτση.Ετσι δινεται η αφορμη να ξανακυκλοφορησουν παλια της ρεμπετικα τραγουδια που ο κοσμος τα μετατρεπει σε μεγαλες επιτυχιες.Νεες καλες φωνες λαικων και εντεχνων καλιτεχνων ψαχνουν την καθιερωση μεσα απο τραγουδια των Τουντα Βαμβακαρη Τσιτσανη Τζουανακου.
Αναμεσα τους οι σπουδαιοτερες σημερινες φωνες.(Νταλαρας ,Αλεξιου,Μαρινελα,Μητσιας,)
Σημερα σαφως και δεν υπαρχουν ρεμπετες με την κλασικη ερμηνεια του ορου.Υπαρχουν ομως αξιοι μουσικοι ,λατρεις του ρεμπετικου, που με τις ερμηνειες τους ,τον σεβασμο τους προς το γνησιο και την δουλεια τους κρατησαν και κρατανε ζωντανο το ρεμπετικο μεταλαμπαδευοντας την φλογα του και στις επομενες γεννιες.Αναγραφω καποιους απο αυτους χωρις η σειρα να αναλογει της αξιας του.Τον μονο που θα ξεχωρισω απ τους υπολοιπους ειναι ο Μπαμπης Γκολες, ο τελευταιος ρεμπετης της γενιας του που βρεθηκε στο παλκο διπλα στους μεγαλους δημιουργους....Γ.Ξηνταρης,Μπαμπης Τσερτος,Δημητρης Κοντογιαννης ,Γιωργος Ζορμπας,Βαγγελης Ιωαννιδης,Αθηναικη Κομπανια,Αγαθωνας,Γιαννης Λεμπεσης,Δημητριανακης Μανωλης,Σοφια Εμφιετζη,Μαριω,Γιωτα Νεγκα,Μυστακιδης Δημητρης,Χρηστος Μητρετζης,Μανωλης Παππος ,Λιζετα Καλημερη,Σοφια Παπαζογλου,Κατερινα Τσιριδου,Κωστας Λιουμπας,Τζιβαερι,Μαρια Κατιναρη,Αμαν ναι,Ανω Κατω,Δηθεν….
[ ΗΛΙΑΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ (2009)]
